Sâu răng ở trẻ em là một trong những vấn đề răng miệng phổ biến nhất, có thể xuất hiện ở cả răng sữa lẫn răng vĩnh viễn. Tình trạng này không chỉ gây tổn hại đến sức khỏe răng miệng, mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và cuộc sống hằng ngày của trẻ.

1. Tình trạng Sâu răng ở trẻ em 

Răng đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe tổng thể của trẻ. Khi răng khỏe mạnh, quá trình tiêu hóa thức ăn diễn ra hiệu quả, nhờ vào việc nhai và nghiền nát thức ăn trước khi nuốt. Nếu răng gặp vấn đề, quá trình này sẽ bị gián đoạn, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của trẻ. Các chuyên gia nha khoa cho rằng, tình trạng sâu răng ở trẻ em phổ biến hơn so với người lớn. Điều này là do răng sữa có lớp men mỏng và nhạy cảm hơn răng vĩnh viễn. Vì vậy, nếu không vệ sinh răng miệng kỹ lưỡng, thức ăn sẽ dễ dàng tích tụ, dẫn đến sâu răng. Ở trẻ nhỏ, sâu răng xảy ra khi men răng bị tổn thương và dần mục nát. Nếu không được chăm sóc đúng cách, trẻ có nguy cơ bị sâu răng từ giai đoạn 6 tháng tuổi, khi răng bắt đầu mọc.

2. Các dấu hiệu nhận biết sâu răng ở trẻ em 

Giống như ở người lớn, sâu răng ở trẻ em cũng trải qua hai giai đoạn chính: sâu men và sâu ngà. Ở giai đoạn sâu men, trẻ thường không cảm thấy đau nhức hay khó chịu do men răng không có mạch máu hay dây thần kinh. Tuy nhiên, khi vi khuẩn tấn công đến lớp ngà răng, nơi có nhiều dây thần kinh và kết cấu mềm, xốp với nhiều chất hữu cơ, các triệu chứng khó chịu bắt đầu xuất hiện rõ rệt.

Dấu hiệu nhận biết sâu răng ở trẻ nhỏ : 

• Bề mặt răng, kẽ răng hoặc mặt trong/mặt ngoài của răng có thể xuất hiện những vệt trắng đục hoặc chuyển sang màu nâu, đen.
• Khi sâu răng tiến triển, sẽ hình thành lỗ sâu màu nâu hoặc đen, gây ra cảm giác ê buốt, đau nhức, đặc biệt khi ăn đồ nóng, lạnh.
• Hơi thở có mùi khó chịu, ngay cả khi trẻ đã vệ sinh răng miệng đầy đủ.
• Một số trường hợp nặng, sâu răng có thể dẫn đến viêm lợi, khiến lợi sưng đỏ, đau và dễ chảy máu.

3. Nguyên nhân gây sâu răng ở trẻ em 

Sâu răng, đặc biệt ở trẻ em, là một bệnh lý có nhiều nguyên nhân, trong đó vi khuẩn đóng vai trò chủ đạo. Các vi khuẩn thường trú trong khoang miệng chỉ gây hủy hoại men và ngà răng khi có những điều kiện thuận lợi như vệ sinh răng miệng kém, cấu trúc men răng yếu, răng mọc khấp khểnh hay thói quen ăn uống thiếu lành mạnh.

Cơ chế hình thành sâu răng

Sâu răng ở trẻ em xuất phát từ sự phát triển quá mức của vi khuẩn trong khoang miệng. Vi khuẩn thường bám vào các mảng bám thức ăn thừa, từ đó hình thành cao răng. Cao răng có kết cấu cứng và không thể làm sạch chỉ bằng cách đánh răng thông thường. Khi vi khuẩn gặp carbohydrate từ thực phẩm chứa nhiều đường và tinh bột, chúng tạo ra axit, làm giảm độ pH trong khoang miệng. Axit này sẽ hòa tan các tinh thể cấu trúc răng, gây ra quá trình hủy khoáng và làm suy yếu men răng, dẫn đến sâu răng.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Sâu răng ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm:

• Đặc điểm của răng sữa: Răng sữa có cấu trúc mềm và dễ bị tổn thương hơn so với răng vĩnh viễn, khiến chúng dễ bị sâu hơn. Nếu sâu răng sữa không được điều trị, nó có thể lây lan sang các răng lân cận và gây hại cho răng vĩnh viễn mọc sau đó.
• Răng mọc khấp khểnh, lệch lạc: Trong quá trình thay răng, răng trẻ thường mọc không đều, tạo ra những khoảng trống dễ tích tụ thức ăn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và gây sâu răng.
• Vệ sinh răng miệng không đúng cách: Trẻ em thường chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc chăm sóc răng miệng. Việc đánh răng qua loa hoặc không đánh răng đủ 2-3 lần mỗi ngày khiến mảng bám hình thành, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mạnh.
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Việc tiêu thụ nhiều đồ ngọt, đồ uống có ga và thực phẩm chứa nhiều carbohydrate tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, vì carbohydrate là nguồn dinh dưỡng chính của chúng. Do đó, trẻ em có chế độ ăn giàu đường và tinh bột dễ bị sâu răng hơn.
• Vi khuẩn: Vi khuẩn trong khoang miệng, đặc biệt là Streptococcus mutans, là tác nhân chính gây ra sâu răng. Chúng phát triển mạnh khi có điều kiện thuận lợi như mảng bám và thức ăn dư thừa, từ đó phá hủy men răng và ngà răng.
• Thiếu fluor: Fluor là một khoáng chất cần thiết giúp răng chắc khỏe. Khi fluor kết hợp với hydroxyapatite của răng, nó tạo thành fluorapatite – một chất rắn chắc giúp chống lại sự phá hủy của axit. Việc thiếu fluor từ kem đánh răng hoặc nước súc miệng có thể làm tăng nguy cơ sâu răng ở trẻ.

Sâu răng ở trẻ em xảy ra khi quá trình mất khoáng diễn ra nhanh hơn quá trình tái tạo khoáng chất. Nguyên nhân chủ yếu là do vi khuẩn phát triển mạnh dưới sự ảnh hưởng của các yếu tố thuận lợi. Kết quả là men răng và ngà răng bị tổn thương, dần mất đi các mô cứng bảo vệ răng.

4. Sâu răng ở trẻ em có nguy hiểm không? 

Sâu răng là một vấn đề răng miệng phổ biến ở trẻ nhỏ. Nhiều phụ huynh thường xem nhẹ tình trạng này, cho rằng sâu răng không nghiêm trọng và ít ảnh hưởng đến sức khỏe nên không đưa trẻ đi điều trị. Tuy nhiên, nếu không được can thiệp kịp thời, sâu răng có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe răng miệng, thể chất và cả cuộc sống của trẻ.

Những tác hại của sâu răng ở trẻ em:

• Hoại tử tủy: Ban đầu, sâu răng thường không gây khó chịu rõ rệt. Tuy nhiên, khi lỗ sâu bắt đầu xuất hiện, trẻ có thể cảm thấy đau nhức, khó ngủ, và gặp khó khăn trong việc ăn uống vì thức ăn mắc kẹt trong lỗ sâu. Nếu không điều trị kịp thời, sâu răng có thể lan từ men sang ngà răng, gây viêm tủy, thậm chí dẫn đến hoại tử tủy.
• Biến chứng lân cận và xa: Trong một số trường hợp, các chất hoại tử từ tủy răng có thể lan ra qua lỗ chóp chân răng, gây ra viêm xương hàm, viêm quanh chóp răng, viêm nha chu, hoặc hình thành nang chân răng, u hạt. Nếu vi khuẩn tiếp tục phát triển, chúng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm hơn như viêm nội tâm mạc hay viêm xoang hàm.
• Sụt cân: Cơn đau và cảm giác ê buốt ở răng sâu thường bùng phát khi trẻ ăn uống, đặc biệt là khi ăn những thực phẩm nóng, lạnh hoặc cứng. Điều này khiến trẻ mất hứng thú với thức ăn, dẫn đến chán ăn, ăn ít hơn, và có nguy cơ bị sụt cân hoặc suy dinh dưỡng. Trong trường hợp nặng, tình trạng này có thể làm giảm sức đề kháng của trẻ.
• Ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày: Sâu răng nặng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động đến tâm lý của trẻ. Trẻ có thể trở nên e dè, ngại giao tiếp, mất tự tin khi ở cạnh bạn bè, từ đó dẫn đến thụ động trong các hoạt động học tập và vui chơi, làm suy giảm chất lượng cuộc sống cũng như sự phát triển tâm lý của trẻ.

5. Cách chữa trị và phòng ngừa sâu răng ở trẻ em 

Sâu răng là một bệnh lý thường gặp ở trẻ nhỏ, nhưng nhiều bậc phụ huynh thường xem nhẹ tình trạng này và không tìm cách điều trị sớm cho con. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe răng miệng, thể chất và cả tâm lý của trẻ. Vì vậy, khi phát hiện các dấu hiệu tổn thương răng do sâu răng gây ra, phụ huynh cần đưa trẻ đến các phòng khám hoặc bệnh viện để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Những phương pháp điều trị và phòng ngừa sâu răng hiệu quả ở trẻ em:

Bổ sung fluor cho răng

Fluor là một khoáng chất quan trọng giúp tăng cường độ cứng của men răng, đồng thời ngăn chặn sự tấn công của axit từ vi khuẩn. Vì trẻ nhỏ thường lo sợ khi phải thực hiện các thủ thuật nha khoa phức tạp, nên nếu tình trạng sâu răng còn nhẹ, bác sĩ thường chỉ định sử dụng fluor để làm đầy các lỗ sâu nhỏ và giúp răng thêm chắc khỏe, ngăn ngừa tái phát sâu răng. Phụ huynh có thể cung cấp fluor cho trẻ qua các cách sau:

• Cho trẻ uống nước có chứa fluor và các khoáng chất cần thiết để tăng cường sức khỏe răng miệng.
• Sử dụng muối ăn có chứa fluor thay vì muối ăn thông thường, thích hợp cho trẻ từ 6 tháng đến 15 tuổi.
• Chọn kem đánh răng và nước súc miệng có hàm lượng fluor phù hợp. Tránh dùng sản phẩm chứa quá nhiều fluor để tránh gây hiện tượng “fluor hóa men răng” làm răng xuất hiện các vết trắng hoặc bị đổi màu.

 Trám bít hố rãnh

Khi răng đã xuất hiện các hố sâu, bác sĩ thường chỉ định phương pháp trám bít. Thức ăn dễ bám vào các hố này, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và tiếp tục phá hủy men và ngà răng. Để khắc phục, trẻ sẽ được làm sạch vùng ngà răng bị tổn thương, sau đó sát khuẩn và trám lại bằng vật liệu nha khoa phù hợp, vừa đảm bảo chức năng nhai vừa tránh ảnh hưởng thẩm mỹ.

Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý

Thực phẩm chứa nhiều carbohydrate, đặc biệt là đường, là nguyên nhân trực tiếp khiến vi khuẩn sản sinh axit phá hủy men răng. Vì vậy, phụ huynh cần chú ý điều chỉnh chế độ ăn cho trẻ để vừa ngăn ngừa sâu răng vừa giúp răng khỏe mạnh hơn.

• Hạn chế cho trẻ tiêu thụ quá nhiều đồ ngọt, bánh kẹo và nước ngọt có gas. Thay vào đó, có thể dùng trái cây hoặc mật ong làm chất tạo ngọt tự nhiên.
• Tăng cường rau xanh trong bữa ăn vì rau giúp trung hòa axit trong miệng và làm sạch thức ăn thừa.
• Khuyến khích trẻ nhai kẹo cao su chứa xylitol sau mỗi bữa ăn để kích thích tiết nước bọt, từ đó trung hòa axit và ngăn ngừa mảng bám.
• Bổ sung các thực phẩm giàu canxi, fluor và vitamin C giúp tăng cường sức khỏe răng miệng và tái tạo mô răng.

Vệ sinh răng miệng đúng cách

Để ngăn ngừa và kiểm soát sâu răng, phụ huynh cần hướng dẫn trẻ vệ sinh răng miệng hàng ngày đúng cách:

• Hướng dẫn trẻ chải răng đúng kỹ thuật, giám sát và hỗ trợ trong quá trình trẻ tự chải răng.
• Chọn bàn chải phù hợp với lứa tuổi và thay bàn chải định kỳ 3 tháng/lần.
• Dặn trẻ chải răng 3 lần/ngày sau mỗi bữa ăn. Nếu không thể chải răng ngay, hãy súc miệng hoặc nhai kẹo cao su để giúp trung hòa axit trong khoang miệng.
• Sử dụng chỉ nha khoa và nước súc miệng chuyên dụng để làm sạch kẽ răng và tiêu diệt vi khuẩn.
• Tạo hứng thú cho trẻ trong việc chải răng bằng cách sử dụng bàn chải và kem đánh răng có màu sắc, mùi vị thú vị.
• Đưa trẻ đi khám răng định kỳ mỗi 6 tháng để kịp thời phát hiện và điều trị các vấn đề răng miệng.

Sâu răng ở trẻ em đang có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Để tránh những ảnh hưởng tiêu cực, phụ huynh cần chủ động trong việc chăm sóc và phòng ngừa bệnh răng miệng cho trẻ, đồng thời đưa trẻ đi khám nha sĩ khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.